Defineci
Administrator
- Katılım
- 19 Ocak 2020
- Mesajlar
- 722
- Puanları
- 92
Merhaba arkadaşlar hastamdan dolayı konu açmayı zaman zaman unutuyorum. Zaman bulmuşken de son zamanlarda çok konuşulan Ayasofya ile ilgili bazı temel bilgileri derlemek istedim. Müzeden camiye dönüşmesiyle ilgili insanların merak ettiği Ayasofya ile en temel bilgileri tek başlık altında toplamaya çalıştım. Umarım faydası olur.
1. Ayasofya ismi ilk ismimiydi, nereden geldi, ne zaman koyuldu?
Ayasofya ilk yapıldığında "Büyük Kilise" anlamına gelen Megale Ekklesia diye adlandırılmıştı. 5. yüzyıldan itibaren ise "Sophia" olarak adlandırıldı. Ancak halk bu isme hemen alışamadı ve bir süre daha "Büyük Kilise" demeye devam etti. İstanbul'un fethinden sonra ise bugünkü adıyla anılmaya başlandı.
Yapının adının nereden geldiğine yönelik görüşlerden; Sophia adında bir azizeye adandığı fikri yanlış. Kilise, Theia Sophia yani, Hıristiyan üçlemesinin ikinci ögesi olan Kutsal Hikmet’e adanmıştı. Daha sonra adını aldığı Ayasofya kelimesi, Aya (kutsal, azize) ve Sophos (bilgelik) kelimelerinden oluşarak kutsal/ilahi bilgelik anlamına geliyor.
2. Nasıl ve ne zaman inşaa edildi?
Bu sorunun aslında tek bir cevabı yok. Çünkü Ayasofya üç kez inşaa edildi. Daha doğrusu farklı dönemlerde farklı inşaat amaçları eklenerek bir hale geldi diyebiliriz. En başından itibaren anlatacak olursak şu şekilde:
I. Konstantinos (324-337) tarafından Hıristiyanlık meşru bir inanç olarak kabul edildikten sonra, imparatorluğun farklı alanlarında büyük kiliselerin yapımına başlandı. Ayasofya’nın ilk binası birinci tepede (Sarayburnu), 4. yüzyılda ahşap yapılı bir bazilika şeklinde yapıldı. Genellikle bu ilk yapı, I. Konstantinos’a (324-337) atfedilse de kilise, oğlu Konstantios (337-361) zamanında bitirilmişti ve Ayasofya’nın ilk yapısının açılış töreni 15 Şubat 360’ta yapıldı.
Bu ilk binanın fazla uzun ömürlü değildi. 20 Haziran 404’te patrik İoannes Khrysostomos’un sürgün edilmesi ve ardından meydana gelen ayaklanmada çıkan yangında kilise yandı. II. Theodosius (408-450) yapıyı beş nefli olarak tekrar inşa ettirdi ve kilise 10 Ekim 415’te tekrar açıldı.
İkinci kilise, İustinianus (527-565) ve karısı aleyhine, 13-14 Ocak gecesi 532’de çıkan Nika ayaklanmasında tekrar yandı. Bunun üzerinde imparator kiliseyi, önceki haline uygun olarak restore etmek yerine çığır açıcı ve eski binalardan daha büyük bir kilise inşa etmeleri için Trallesli Anthemios ve Miletoslu İsidoros’u görevlendirdi. Prokopios (500-562?), kilisenin tekrar inşaa çalışmalarına 23 Şubat günü başlandığını yazdı. Günümüze ulaşan Ayasofya da bu tarihte yeniden yapılan yapıydı. Yapının inşası 537 yılına dek sürdü. İustinianus’un yapıyla doğrudan ilgilendiği biliniyor. Ayasofya 27 Aralık 537’de büyük bir törenle açıldı.
3. Ayasofya'nın malzemeleri nereden getirildi?
Bu konuda en bilinen şey, mermerlerinin ve sütunlarının antik kentlerden getirildiği bilgisidir.Yukarda da bahsettiğimiz gibi ikinci kiliseyi inşaa ettiren İustinianus, kilisenin yeniden inşası için imrapatorluğun her yerinden malzemeler istetti ve eski yapıların işlenmiş malzemelerini de toplattı. Bunun üzerine Mısır’da Heliopolis’ten sekiz büyük kırmızı porfir sütun, Batı Anadolu Ephesos’ta Artemis Tapınağı’ndan, Kyzikos ve Suriye’de Ba‘lebek’ten sütunlar getirildi. Ayrıca yine farklı bölgelerden farklı cins ve renklerdeki mermerler buraya taşındı.
4. İnsan Figürleri
Ayasofya'nın camiye dönüştürülmesi ile tartışma konusu olan konulardan bir tanesi de yapının içinde bulunan Apsis Mozaiği ve Apsisteki iki melek figürüdür. Öyle ki bazı din adamlarına göre bu figürlerin olması camiide kılınana namazı zedeleyecek ölçüde. Ancak yetkililer ise bu figürlerin şüphe uyandırmayacak şekilde ve orjinalliği bozulmadan bir uygulama yapılacağını belirtti (takip ettiğim kadarıyla). Bunları söyledikten sonra biraz da bu figürler hakkında bilgi verelim.
İkonoklazm dönemiyle birlikte yapıda bulunan tüm figürlü mozaiklerin kaldırıldığı düşünülüyor. 843 yılında bu dönemin sona ermesinin ardından, Ayasofya’da ilk figürlü mozaik olan Apsis Mozaiği yapıldı. Mozaikte; ortada Meryem, değerli taşlarla süslü ve minderli bir tahtta oturur pozisyonda betimlenmiş. Kucağında ise çocuk İsa’yı tutuyor.
1. Ayasofya ismi ilk ismimiydi, nereden geldi, ne zaman koyuldu?
Ayasofya ilk yapıldığında "Büyük Kilise" anlamına gelen Megale Ekklesia diye adlandırılmıştı. 5. yüzyıldan itibaren ise "Sophia" olarak adlandırıldı. Ancak halk bu isme hemen alışamadı ve bir süre daha "Büyük Kilise" demeye devam etti. İstanbul'un fethinden sonra ise bugünkü adıyla anılmaya başlandı.
Yapının adının nereden geldiğine yönelik görüşlerden; Sophia adında bir azizeye adandığı fikri yanlış. Kilise, Theia Sophia yani, Hıristiyan üçlemesinin ikinci ögesi olan Kutsal Hikmet’e adanmıştı. Daha sonra adını aldığı Ayasofya kelimesi, Aya (kutsal, azize) ve Sophos (bilgelik) kelimelerinden oluşarak kutsal/ilahi bilgelik anlamına geliyor.
2. Nasıl ve ne zaman inşaa edildi?
Bu sorunun aslında tek bir cevabı yok. Çünkü Ayasofya üç kez inşaa edildi. Daha doğrusu farklı dönemlerde farklı inşaat amaçları eklenerek bir hale geldi diyebiliriz. En başından itibaren anlatacak olursak şu şekilde:
I. Konstantinos (324-337) tarafından Hıristiyanlık meşru bir inanç olarak kabul edildikten sonra, imparatorluğun farklı alanlarında büyük kiliselerin yapımına başlandı. Ayasofya’nın ilk binası birinci tepede (Sarayburnu), 4. yüzyılda ahşap yapılı bir bazilika şeklinde yapıldı. Genellikle bu ilk yapı, I. Konstantinos’a (324-337) atfedilse de kilise, oğlu Konstantios (337-361) zamanında bitirilmişti ve Ayasofya’nın ilk yapısının açılış töreni 15 Şubat 360’ta yapıldı.
Bu ilk binanın fazla uzun ömürlü değildi. 20 Haziran 404’te patrik İoannes Khrysostomos’un sürgün edilmesi ve ardından meydana gelen ayaklanmada çıkan yangında kilise yandı. II. Theodosius (408-450) yapıyı beş nefli olarak tekrar inşa ettirdi ve kilise 10 Ekim 415’te tekrar açıldı.
İkinci kilise, İustinianus (527-565) ve karısı aleyhine, 13-14 Ocak gecesi 532’de çıkan Nika ayaklanmasında tekrar yandı. Bunun üzerinde imparator kiliseyi, önceki haline uygun olarak restore etmek yerine çığır açıcı ve eski binalardan daha büyük bir kilise inşa etmeleri için Trallesli Anthemios ve Miletoslu İsidoros’u görevlendirdi. Prokopios (500-562?), kilisenin tekrar inşaa çalışmalarına 23 Şubat günü başlandığını yazdı. Günümüze ulaşan Ayasofya da bu tarihte yeniden yapılan yapıydı. Yapının inşası 537 yılına dek sürdü. İustinianus’un yapıyla doğrudan ilgilendiği biliniyor. Ayasofya 27 Aralık 537’de büyük bir törenle açıldı.
3. Ayasofya'nın malzemeleri nereden getirildi?
Bu konuda en bilinen şey, mermerlerinin ve sütunlarının antik kentlerden getirildiği bilgisidir.Yukarda da bahsettiğimiz gibi ikinci kiliseyi inşaa ettiren İustinianus, kilisenin yeniden inşası için imrapatorluğun her yerinden malzemeler istetti ve eski yapıların işlenmiş malzemelerini de toplattı. Bunun üzerine Mısır’da Heliopolis’ten sekiz büyük kırmızı porfir sütun, Batı Anadolu Ephesos’ta Artemis Tapınağı’ndan, Kyzikos ve Suriye’de Ba‘lebek’ten sütunlar getirildi. Ayrıca yine farklı bölgelerden farklı cins ve renklerdeki mermerler buraya taşındı.
4. İnsan Figürleri
Ayasofya'nın camiye dönüştürülmesi ile tartışma konusu olan konulardan bir tanesi de yapının içinde bulunan Apsis Mozaiği ve Apsisteki iki melek figürüdür. Öyle ki bazı din adamlarına göre bu figürlerin olması camiide kılınana namazı zedeleyecek ölçüde. Ancak yetkililer ise bu figürlerin şüphe uyandırmayacak şekilde ve orjinalliği bozulmadan bir uygulama yapılacağını belirtti (takip ettiğim kadarıyla). Bunları söyledikten sonra biraz da bu figürler hakkında bilgi verelim.
İkonoklazm dönemiyle birlikte yapıda bulunan tüm figürlü mozaiklerin kaldırıldığı düşünülüyor. 843 yılında bu dönemin sona ermesinin ardından, Ayasofya’da ilk figürlü mozaik olan Apsis Mozaiği yapıldı. Mozaikte; ortada Meryem, değerli taşlarla süslü ve minderli bir tahtta oturur pozisyonda betimlenmiş. Kucağında ise çocuk İsa’yı tutuyor.
